بیمارستانی که سالن مطالعه شبانه روزی دارد، کتابخانه های بیمارستانی محل تجویز اطلاعات تخصصی باشند - وبلاگ زیبا

به گزارش وبلاگ زیبا؛ بیمارستان مفید تهران، یک مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی است که سال 1353 افتتاح شد؛ بیمارستانی که دارای سه ساختمان پاراکلینیک، اوژانس و بخش ها و پاتولوژی است. این بیمارستان، رفرنس و مرجع در خاورمیانه و مرکز تجمیع همه فوق تخصص های اطفال است و بیش از 70 عضو هیات علمی دارد.

بیمارستان مفید، شش مرکز تحقیقات و یک پژوهشکده سلامت دارد. کتابخانه تخصصی بیمارستان مفید در سال 1353 با تاسیس بیمارستان، کار خود را شروع می نماید و کتابخانه کنونی این بیمارستان، اکنون در طبقه دوم ساختمان اداری و پاراکلینیکی بیمارستان نهاده شده است. یکی از ویژگی های این کتابخانه، کتابدارانی است که از ابتدا تا به امروز در آن فعالیت دارند؛ کتابدارانی که همه آن ها متخصص اند.

کتابخانه ای با 3500 کتاب انگلیسی و 2200 کتاب فارسی

کتابخانه بیمارستان مفید بر اساس رده بندی کتابخانه پزشکی آمریکا ان ال ام اداره می گردد و سیستم استفاده از کتاب ها در این کتابخانه به صورت قفسه بسته است؛ یعنی کتاب ها با نظارات کتابدار دریافت و امانت داده می گردد.

وحیده زینالی، سومین کتابدار این کتابخانه درباره منابع کتابخانه بیمارستان مفید گفت: کتابخانه بیمارستان مفید 3500 عنوان کتاب انگلیسی با ورژن های مختلف و 2200 عنوان کتاب فارسی دارد. کتاب های این کتابخانه در حوزه های طب اطفال، پرستاری، پزشکی عمومی مانند طب داخلی، آناتومی و فیزلوژی، بهداشت و روش تحقیق و آمار است.

کتابخانه ای که علاوه بر امانت کتاب؛ خدمات بالینی می دهد

کتابخانه بیمارستان مفید دارای مخزن کتاب، بخش فراهم آوری و سازماندهی، سالن مطالعه، امانت و دریافت کتاب و بعلاوه بخش سایت اینترنتی و اطلاع رسانی است. زینالی درباره خدمات دیگر کتابخانه گفت: کتابخانه بیمارستان مفید علاوه بر خدمات امانت و دریافت کتاب، خدمات پژوهشی و کتابداری بالینی هم ارائه می نماید. این خدمت یعنی حاضر شدن بر بالین بیمار در کنار پزشک و برطرف احتیاجهای علمی روزآمد پزشک در مواقعی مانند درمان و جراحی. این فعالیت و همراهی ها، همان خدمت کتابدار بالینی است.

کتابخانه ای که سالن مطالعه شبانه روزی دارد

مخزن کتابخانه، سالن مطالعه و سایت اطلاع رسانی اینترنتی کتابخانه به صورت مجزا و کنار هم در طبقه دوم ساختمان پاراکلینیک بیمارستان نهاده شده است. مهمترین ویژگی این کتابخانه شاید، شبانه روزی بودن سالن مطالعه آن است: مسئولان بخش معاونت فناوری و تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اصرار زیادی برای افزایش خدمات سالن مطالعه کتابخانه بیمارستان مفید داشتتند. تا پیش از ابلاغ رسمی و شروع به کار شبانه روزی سالن مطالعه، ساعت کار این بخش از ساعت 7 و 30 صبح تا 16 عصر بود اما بعد از ابلاغ رسمی افزایش ساعت کار، سالن مطالعه شبانه روزی شد.

زینالی در این باره اضافه نمود: بعد از این دستور، به وسیله صادر کردن کارت برای افرادی که از سالن مطالعه استفاده می کردند، تعبیه دوربین و نظارت بر سالن مطالعه، کوشش کردیم ساعت استفاده از سالن مطالعه را افزایش دهیم و کم کم این سالن مطالعه، شبانه روزی شد. اکنون ساعت استفاده از مخزن و سایت اینترنتی کتابخانه از 7 و 30 صبح تا 15 عصر و سالن مطالعه کتابخانه 24 ساعته است.

سالن مطالعه کتابخانه بیمارستان برای استفاده کادر درمان، دانشجویان پزشکی عمومی و دوره های تخصص و فوق تخصص است. البته این بخش، مراجع میهمان هم می پذیرد اما ظرفیت این استفاده بسیار محدود است. سالن مطالعه کتابخانه بیمارستان برای رزیدنت ها و فلوها که مطالعات تخصصی دارند میزهای جداگانه و تک نفره و برای دانشجویان پزشکی، میزهای اشتراکی و بزرگ در نظر گرفته است.

سالن مطالعه ای که در دوران کرونا هم دایر بود

سالن مطالعه کتابخانه بیمارستان مفید در دوران کرونا هم تعطیل نشد. زینالی درباره شیوه استفاده کاربران در دوران اوج کرونا گفت: در دوران کرونا کوشش کردیم بیشتر خدمات را به صورت مجازی و ایبوک ارائه کنیم اما خدمات حضوری و شبانه روزی کتابخانه و سالن مطالعه را هم تعطیل نکردیم. در این دوران کوشش کردیم با کاهش مراجعه نمایندگان، رعایت فاصه اجتماعی، ضدعفونی کردن سالن مطالعه و قرار ندادن کتاب در مخزن تا 14 روز خدمات حضوری را ادامه دهیم.

سایت اطلاع رسانی کتابخانه خدمات مرجع ارائه می دهد

سایت اطلاع رسانی و اینترنتی کتابخانه یک اتاق جداگانه بود که چندین کامپیوتر در آن قرار داشت و کامپیوترها با دیوار شیشه ای کوتاه از هم جدا شده بودند. زینالی درباره این بخش گفت: سایت اینترنتی و اطلاع رسانی کتابخانه برای پاسخ دادن به پرسش های مرجع کاربران است و مخاطبان در این بخش می توانند به دیتا بیس هایی که به وسیله کنسرسیویم وزارت بهداشت خریداری می گردد؛ دسترسی پیدا نمایند.

در این بخش، خاتمه نامه های دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و تعدادی از پایگاه های معتبر و روز پزشکی جهان ازجمله پزشکی، مبتنی بر شواهد، قابل دسترس پزشکان و محققان است. او با بیان این که مقدار مراجعه به سایت اطلاع رسانی و بخش مرجع کتابخانه دو برابر مراجعه به بخش مخزن و سالن مطالعه است، گفت: افرادی که سوالات مرجع دارند یا متن کامل یک مقاله یا ایبوک خاصی را می خواهند، با حضور در بخش مرجع کتابخانه یا سایت اطلاع رسانی می توانند منابع مورد احتیاج خود را به دست بیاورند.

نحوه تامین و خرید کتاب در کتابخانه های بیمارستانی

زینالی با بیان این که کتابخانه بیمارستان مفید یک بیمارستان آموزشی و درمانی است و باید منابع دانشجویان دوره پزشکی عمومی، دانشجویان دوره تخصص و فوق تخصص را پوشش دهد، تاکید نمود: منابعی که برای آزمون ارتقا یا بورد و نوشتن خاتمه نامه ممکن است مورد احتیاج دانشجویان باشد، باید در این کتابخانه همیشه خریداری شوند اما منابعی که رفرنس و مرجع نیستند اما حاوی اطلاعات روز هستند، با نظر و مشورت پزشکان بیمارستان خریداری و در مخزن کتابخانه قرار می گیرد.

او در ادامه اظهار کرد:کتاب های مورد احتیاج کتابخانه بیمارستان ابتدا در کمیته خرید کتاب مطرح می گردد، سپس با مشورت سرگروه های بخش های تخصصی بیمارستان ها و کتابدار بالینی فهرست نهایی تهیه می گردد و در نهایت کتاب ها با تایید معاون آموزشی بیمارستان خریداری می گردد.

بودجه خرید کتاب های بیمارستانی

بودجه کتابخانه های بیمارستانی بخشی از بودجه بیمارستان هاست که هرسال معاونت تحقیقات فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بشهتی برای 13 بیمارستان تحت پوشش خود درنظر می گیرد. این بودجه به وسیله معاونت آموزشی بیمارستان ها در اختیار کتابخانه های بیمارستان قرار می گیرد. زینالی درباره بودجه خرید کتاب گفت: متاسفانه بعد از تحریم و بالا رفتن قیمت دلار و کرونا شرایط مالی سخت شد و شرایط طوری رقم خورد که بودجه کتابخانه حتی کفاف خرید کتاب های افست مورد احتیاج را هم به ما نمی داد.

او با تاکید براین که شرط به روز رسانی کتاب ها در کتابخانه های بیمارستانی، انتشار ورژن های نو کتاب در جهانست گفت: عمر کتاب های پزشکی حدودا سه سال است و ما هر سه سال کتاب های کتابخانه بیمارستان را وجین می کنیم. استفاده از کتاب ها رفرنس و اصلی اولویت خرید ماست اما کتاب های ترجمه مانند طب اطفال نلسون که در حوزه پزشکی عمومی کاربرد دارد و همه ناشران بر ترجمه صحیح آن تاکید دارند هم به عنوان کتاب ترجمه خریداری می گردد. او معتقد است؛ کتابخانه های بیمارستانی به طور کلی خرید منابع انگلیسی را در اولویت قرار می دهند.

زینالی با تاکید بر این که درصد فرنس بودن منابع فارسی بسیار کمتر از انگلیسی است؛ اظهار کرد: مخاطبان اصلی منابع فارسی پرستاران، دانشجویان پزشکی عمومی و کاردرمانی هستند که هنوز اشراف کامل به کتاب ها و اطلاعات پایه پزشکی ندارند و به همین علت از منابع فارسی استفاده می نمایند.

این کتابدار بالینی ادامه داد: 70 درصد بودجه کتابخانه صرف خرید منابع انگلیسی می گردد زیرا حجم بالای کاربران کتابخانه بیمارستان دانشجویان تخصص و فوق تخصص هستند که به منابع اصلی و رفرنس احتیاج دارند و تنها 30 درصد بودجه برای خرید کتاب های فارسی هزینه می گردد. در بخش خرید کتاب های فارسی هم به سراغ منابع تالیفی می رویم و تنها موردی که در ترجمه به سراغ آن می رویم، طب اطفال نلسون است.

خرید کتاب از ناشران تخصصی تا نسخه افست

منابع کتابخانه ها به ویژه در بخش لاتین و پزشکی با افزایش قیمت دلار و تحریم ها به شدت تحت تاثیر نهاده شد. زینالی در این باره گفت: منابع اورجینال را تا هشت سال پیش مستقیم از ناشر خارجی دریافت می کردیم یا با شرکت در نمایشگاه کتاب را مستقیم از کارگزاران آن ها در ایران می خریدیم. اما به تدریج با افزایش قیمت دلار و بیشتر شدن تحریم ها قیمت کتاب های اورجینال به شدت افزایش پیدا کرد و بسیاری از کارگزاران و نمایندگان ناشران خارجی از ایران رفتند.

وی در ادامه اظهار کرد: دراین مدت، ناشرانی پیدا شدند که با ورود دستگاه های بزرگ، کتاب های اورجینال ناشران خارجی را کپی می کردند و افست آن را در اختیار افراد قرار می دادند. متاسفانه با توجه به تحریم کرونا و محدودیت بودجه کتابخانه ها بیمارستانی، منابع به صورت افست تهیه می گردد زیرا با 15 میلیون تومان، فقط توان خرید دو عنوان کتاب اورجینال وجود دارد.

زینالی درباره تاثیر کرونا بر بروز رسانی کتاب های کتابخانه گفت: اپیدمی کرونا بعد از تحریم و افزایش قیمت دلار باعث شد شرایط بدتر گردد به طوری که کتابخانه دربخش منابع فارسی به روز رسانی نشد اما در بخش منابع انگلیسی که بیشتر محل ارجاع است، سعی کردیم منابع مورد احتیاج خود را به صورت ایبوک تهیه و ازطریق شبکه بیمارستان در اختیار رزیدنت ها و دانشجویانمان قرار دهیم.

منابع بیمارستان چگونه باید در اختیار بیمار قرار بگیرد؟

شاید این سوال پیش بیاید که چرا در کتابخانه های بیمارستانی منابع کتابخانه ای در اختیار بیماران و خانواده های آن ها قرار نمی گیرد؟ زینالی درباره این پرسش گفت: منبع اصلی اطلاعات برای بیماران اکنون اینترنت است که پر از اطلاعات آلوده با حجم فراوریی بالاست اما مقدار صحت و کیفیت این اطلاعات به هر حال محل چالش است و مخاطب اصلی این اطلاعات اصلا تعیین نیست؛ زیرا این داده ها شخصی سازی نشدند.

وی تاکید نمود: ارائه اطلاعات یکدست به همه بیماران با هر سطح بیماری باعث استرس، مداخله در درمان و تعارض با پزشک و حتی وارد نشدن بیمار به حوزه درمان می گردد، زیرا بیمار با داشتن اطلاعات غلط پیش آگاهی درستی از بیماری پیدا نکرده است.

زینالی با گلایه از اطلاعات نداشتن بیماران در سطح عمومی و تخصصی گفت: متاسفانه اکنون منبع اصلی آگاهی بیمار و خانواده او اینترنت است؛ اطلاعاتی که از نظر کمیت، محتوای زیادی دارد اما صحت و کیفیت این داده ها همیشه محل چالش است و مخاطب اصلی در این داده ها اصلا تعیین نیستند. اینترنت پر از اطلاعات آلوده است و به علت نبود نظارت کافی بر این فراوری محتواها در محیط اینترنتی؛ آلودگی اطلاعاتی در این محیط بالاست.

او تاکید نمود: انتقال این دست اطلاعات حتی در سایت کتابخانه های بیمارستانی باعث گمراه شدن بیمار، مداخله در درمان، کند شدن فرایند درمان بیماری و تعارض با پزشک می گردد و این شرایط باید هدفمند کنترل گردد تا بیمار از احتیاجهای اطلاعاتی آلوده اینترنتی بی احتیاج گردد.

این کتابدار پیشنهاد داد: بیمارستان ها می توانند با ایجاد مرکز اطلاع درمانی در کتابخانه های بیمارستانی بیمار را از محیط اینترنت بی احتیاج نمایند و بیمار بعد از مراجعه به پزشک دارو را از داروخانه تهیه و اطلاعات مورد احتیاج خود را از مرکز اطلاع درمانی کتابخانه بیمارستان تهیه کند و سپس به منزل برود.

این کتابدار بالینی اعتقاد دارد: اطلاعاتی که بر روی وب سایت بیمارستان ها درج می گردد، نامش اطلاع درمانی نیست؛ اسمش اطلاعات سلامت عمومی است اما اطلاعات درمانی بهتر است به صورت تجویزی ارائه گردد. کتابخانه باید نقش داروخانه را داشته باشد؛ یعنی همانطور که دارو تجویز می گردد. اطلاعات درمانی هم بایدبرای بیمار زیر نظر پزشک با دوز و دوره مصرف تعیین برای بیمار تجویز گردد. البته باید توجه داشت که این تجویز اطلاعات و اطلاع درمانی درموارد بیمارهای مزمن که فرد در طول عمر خود با آن درگیر است، کارایی دارد.

پیشنهاد ایجاد سامانه فراوری محتوا در دانشگاه های علوم پزشکی

زینالی با اشاره به سابقه اجرای طرح تجویز خدمات اطلاع درمانی در بیمارستان مفید گفت: در این کتابخانه 8 ماه خدمات اطلاع درمانی در دپارتمان روماتولوژی اطفال انجام دادیم.

وی دراین باره گفت: خدمات تجویز اطلاعات سلامت یا اطلاع درمانی برای گروه های خاص مانند بیماران نرمی مفصل ارائه شد و یک کتابچه از نتیجه این خدمات در قالب مقاله ارایه شد، که متخصصان روماتولوژی آن را تدوین کردند.

او بعلاوه از پیشنهاد ایجاد یک سامانه متمرکز اطلاع داد و گفت: پروپوزال طرح ایجاد مرکز اطلاع درمانی را به صورت پایلوت به مدیریت درمانی و منابع علمی و معاونت تحقیقات فناوری بیمارستان ارئه کردیم که در صورت امکان این طرح به عنوان یک طرح ملی به وزارت بهداشت و درمان برده گردد و زیر نظر کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی طرح اجراگردد. اگر این امکان فراهم نبود می توان زمینه های اجرای آن را صورت پایلوت و ابتدایی در یکی بخش های پر مراجع بیمارستان های خودمان فراهم کنیم.

کتابدار کتابخانه بیمارستان مفید در ادامه اظهار کرد: بر اساس این طرح باید یک برنامه ریزی برای تشکیل گروه فراوری محتوا و افراد مشارکت نماینده دراین تیم انجام گردد؛ زیرا فراوری محتوا در حوزه احتیاج تخصصی بیماران کار یک شخص مانند پزشک، پرستار یا کتابدار بیمارستانی نیست؛ بلکه یک کار تیمی است که باید قشرهای مختلف مانند کتابدار، پرستار، پزشک، روانشناس و متخصص تغذیه و سایر متخصصان بیماری های مختلف در آن حضور داشته باشند و این افراد بتوانند در این تیم به صورت موضوعی فراوری محتوا نمایند.

زینالی معتقد است: پایگاه و مقر این مراکز اطلاع درمانی بهتر است دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به عنوان سرگروه باشد تا کتابداران و متخصصان بیمارستان های تحت پوشش این دانشگاه بتوانند به عنوان مرجع از این مراکز استفاده نمایند اما مرکز ارائه این خدمات باید کتابخانه های بیمارستانی باشند.